طراحی و نمونهسازی محصولات کپوی خوزستان
تاریخ اجرای پروژه: 1396
کارفرما: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی استان خوزستان
مجری: عباس رحیمی
ناظر: معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور
تعداد محصولات طراحیشده: 20 محصول
تعداد نمونههای اجراشده: 10 محصول
طراحی نمونهها و تنظیم گزارش: عباس رحیمی
اجرای نمونهها: زینت ظهیرنیا، مریم تختاییپور، هایده کایدخورده
مشخصات ظاهری گزارش: 78 صفحه، رنگی/ مصور.
روش گردآوری دادهها: میدانی – کتابخانهای
منابع:
– گفتههای هنرمندان کپوباف پیرامون ابزارها، مواد اولیه، محصولات و جنبههای گوناگون کپوبافی
– مشاهده و بررسی در هنرصنعت کپوبافی
فهرست مطالب گزارش:
1- تاریخچۀ کپوبافی
2- مواد اولیۀ کپوبافی
3- ابزارهای کپوبافی
4- روش کپوبافی
5- محصولات رایج کپو
6- نقشمایهها، طرحها و رنگبندی محصولات کپو
7- موارد آسیبشناسی، پیشنهادهای اصلاحی
8- طراحی و نمونهسازی محصولات جدید
معرفی کپوبافی خوزستان:
یکی از کهنترین حیطههای صنايع دستي، ساخت محصولات حصیری با استفاده از شاخ و برگ گیاهان و درختان است. نمونههاي پیداشده از بينالنهرين و آفريقا، گواه آن است كه اینگونه محصولات، منشأ نساجي و كوزهگري نیز بوده است.
همچنین، در اغلب مناطق ایران كه به مواد اوليهی لازم دسترسي دارند، تولید محصولات حصیری با شکلها، شیوهها و مواد اولیهی گوناگون رایج است.
کپوبافی، یکی از گرایشهای صنایعدستی حصیری ایران و رشتهی بومی شهرستان دزفول در استان خوزستان است.
در این هنر- صنعت، با استفاده از برگ نخل و گیاهی خودرو به نام کرتک، انواع محصولات کاربردی و تزئینی تولید میشود.
واژهی کپو در گویش لری، به معنی سر یا کله است. در اینجا، منظور، بافتهای از برگهای جوان نخل و نوعی گیاه خودرو بهنام کرتک و تزیینشده با طرحهاي سادهی هندسی میباشد؛ شاید گردی محصولات کپو و شباهت آ¬¬نها به سر انسان، دلیل این نامگذاری باشد.
محصولات کپو توسط دختران و زنان قوم بختیاری ساکن در روستاهای اطراف شهر دزفول بافته میشود. عشایر بختیاری پیش از اسکانیافتن در استان خوزستان و دسترسی به منابع برگ نخل، با استفاده از روش بافت کپو، محصولاتی مشابه و غیرمنقوش از جنس ساقهی گندم و جو تولید میکردند. امروزه نیز محصولات اخیر بهندرت در برخی از مناطق یادشده تولید میشوند.
مرکز اصلی کپوبافی در استان خوزستان، شامل برخی از روستاهای اطراف دزفول بهویژه دهستان شهیون و روستاهای پیرامون آن است؛ این هنر-صنعت در سالهای اخیر در شهرستان رامهرمز، بهبهان، شوشتر و اندیمشک نیز رونق مطلوبی پیدا کرده است.