یادداشت
طی حدود 175 سالی که از ورود عکاسی به ایران میگذرد، کتابهای بسیار، هزاران مقاله و تعداد زیادی رسالهی دانشگاهی در مقاطع مختلف تحصیلی درخصوص مباحث مختلف عکاسی در کشور تألیف، ترجمه و تدوین شدهاست. اما هنوز نوشتهای که پاسخگوی سوالات همچنان باقیمانده در راستای سیر تحول عکاسی در کشور باشد، به زیور طبع آراسته نشدهاست.
بیشک موانع متعددی سدّ راه یکچنین مکتوبی بودهاست ازجمله فقدان ابزار تحقیق، یعنی کتابشناسی مقالات و موضوعات عکاسی در ایران.
نبود این ابزار یعنی «کتابشناسیها و فهرست مقالات عکاسی» و افزایش هر روزهی حجم مدارک مربوط به آن یعنی «کتابها، مقالات و رسالههایی با موضوعات مختلف عکاسی»؛ پژوهشگر امروزی را از بهرهوری منظم و سازمانیافته از انبوه مدارک و منابع مربوط به آن محروم ساخته است.
پژوهشگر امروز برای تحقیق دربارهی هر گوشهای از این موارد ناچار است که صدها کتاب، هزاران مقاله و تعداد پرشماری رساله را بیآن که حاصلی دهد، خارج از طرح تحقیق خود، از اینجا و آنجا به دست آورد و پس از مطاله به کناری گذارد.
مطالعهی سامانیافته؛ بیشک بسیاری از موانع موجود در راه مطالعه و تحقیق علمی و همچنین عوامل بیراهکنندهی تحقیق را برطرف خواهد ساخت.
طی 27 سال اخیر، برخی کوششهای مفید بهمنظور رفع نقیصهی مزبور انجام شدهاست. این تلاشها هرچند حق مطلب را ادا نکردهاند، اما اساس تنظیم کتابشناسی عکاسی یا فهرست مقالات عکاسی در ایران را پایهریزی کردهاند.
یکی از مشکلات تنظیم فهرست موضوعی مقالات عکاسی؛ تعیین آغاز و انجام آن بوده و هست. گردآورندهی این مجموعه با ملاحظهای جامعنگر، از ابتدای سال 1312 هجری شمسی تا پایان سال 1392، اطلاعات کتابشناسی 6911 مقاله، مطلب یا موضوع منتشرشده درباب عکاسی را بررسی و فهرست نمودهاست.
نکتهی دیگری که بر اهمیت و شاخصبودن این کار میافزاید، آن است که تدوینگر محترم تا آنجا که مقدور بوده، مشاهدهی مستقیم را اساس انتخاب خویش قرار داده و سعی داشته که تمامی ویژگیهای اختصاصی هر مقاله یا موضوع را در این فهرست منظور نماید.
مطالب این کتابشناسی به موضوعات متعددی تقسیم شدهاست. این تقسیمبندی تقریباً کلیهی جوانب لازم را که برای مطالعات درخصوص علم و هنر عکاسی ضروری است، دربردارد.
امید که این مجموعه، آنگونه که نیت گردآورندهی سختکوش آن بودهاست، سودمند افتد و پژوهش دربارهی عکاسی، تاریخ عکاسی و مباحث مرتبط با آن را برای پژوهشگران این حیطه در ایران، آسان سازد.
دکتر محمد ستاری
دانشیار گروه عکاسی دانشکدهی هنرهای تجسمی
پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران
آذر 1395